معماری بین النهرین

معماری بین النهرین

قدیمی ترین تمدن جهان در بین النهرین است که بوسیله رود خانه های فرات و دجله مشرب می گردد و تأثیر زیادی بر اقوام ملل باستان گذاشت . نخستین تمدن شناخته شده این سرزمین را سومریان تشکیل دادند . انسان بوسیله جادوی تصویری بر محیط و طبیعت غلبه می کرده است . دین در واقع به علت وابستگی انسان به نیروی برتر بوجود آمده است که باعث بوجود آمدن معبد می شد .



سومر:
حادثه عظیمی که در بین النهرین به وقوع پیوست مسکون شدن دره های بزرگ رودخانه ها بود که پس از این نوشتن و هنر معماری تشکیل شد ، معماری سومری در خدمت معابد و مصری ها در خدمت آرامگاه های پادشاهان مصری بوده است . سومریان مردمی کشاورز بوده اند که طرز مهار کردن سیل را آموختند و مهمترین شهر آنها اردک است که دو مجموعه پرستشگاه بوده اند که قدیمی ترین معبد شناخته شده مجموعه آنانا معبد سنگ آهک است و بعد از آن معبد ستون است .
شهرهای اقوام سامی اکدی که پادشاه آن سارگون و بابل که پادشاه آن حمورابی نام داشته و از مشهوریت برخوردار بودند .
معماری سومر بامعماری معابد ومعماری مصر را با معماری مقابر بررسی می کنیم . در بین النهرین پرستشگاه ها نماد کوشش انسانی بوده است و ساختن معبد با کار داوطلبانه و تعاونی انجام می شده، معماری در خدمت مذهب بود . برجسته ترین بخش مجتمع و در واقع شناخته شده ترین ساختمان در درّه بین النهرین معبد بود که زیگورات نامیده می شد. اکثراً معتقدند که زیگورات را سومریان ساختند که فرم ونام آن در دوره های بعد مشخص شده است.زیگورات در زمان سومریان به معنی کوه و در زبان بابلی به معنی سکو یا بنای پله پله ای که عرض و طول هر طبقه از طبقه پایین تر کمتر است .
زیگورات اور :
برای ساخت این بنا نخست کوهی از خشت خام بر روی شالوده عظیم به ارتفاع 15 متر دو طبقه سوار بر روی هم قرار دادند که به ترتیب کوچکتر می شوند .
پله پله بودن زیگورات نماد اعتقادی که سومریها در رسیدن به خدا داشته بودند. اعتقاد داشتند راه رسیدن به خدایان سخت است و افراد به اندازه درجه معنویت خود شان به خدا نزدیکتر میشده است.
که سه پلکان خرپشته ای هر یک با یکصد پله در یک نقطه به دروازه زیگورات می رسند و از آنجا احتمالاً پلکان دیگری به زیارتگاه یعنی مرکز نمایش های آئینی منتهی می شد و در نمای آن به دلیل قدرت و استحکام آن در برابر سیلاب ها از آجر باملات قیر بکار می بردند .

معماری سومری ها ازمصالح آجر– گل و خشت برای زیر کار و آجر جوش و لعاب دار برای روی کار استفاده می کردند و اساس و معماری سومری ها از جزو قوس و طاق گهواره ای بوده است .

معماری بناها و کاخ ها در سومریان در بین النهرین

تقریبا در اوایل هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح حادثه ای عظیم در بین النهرین به وقوع پیوست و آن مسکون شدن دره های بزرگ رود خانه ها بود.پس از این حادثه بود که نوشتن – هنر – معماری ساختمانی و شکل های جدید حکومتی پدیدار شد.سومریان مردمی کشاورز بودند که طرز مهار میل را آموختند و شهرهایی با دیوار های قطور ایجاد کردند .مانند اوروک (ارخ و ارک به روایات کتاب مقدس)و وارکا و لاگاش را ساختند . اقوام سامی از صحرای غرب آمدند و آموختند و شهرهایی مانند کیش – رکد – ماری- و بابل را ساختند و پادشاهان مهمی همچون سارگن اکدی و حمورابی بابلی در میان آنان شهرت بیشتری دارد .

معبد ستون:این ساختمان بطور کامل حفاری نشده است و بر سکویی آجری قرار دارد و از طریق یک دروازه یا ستون بندی به آن وارد می شدند و دو ستون عظیم با قطر 6/2 متر می رسیده و سکو های ساختمان همه با نوعی موزائیک متشکل از مخروط های گلی تزئین می شدندو این هم یکی از ویژگیهای معماری پرستشگاهای سومری است و همچنین طرح های منظمی نیز از گل پخته به وجود می آوردند و این شکل ها همیشه به شکل سرخ سیاه و سفید بود .

زیگورات :اکثر مورخان و محققان معتقدند که زیگورات را سومری ها بوجود آورده اند تا این که پارسال از جیرفت خبر رسید که قدیمیترین زیگورات در آنجاست و سومریان به زیگورات کوه می گفتند و بعد ها مورد استفاده بابلیان و ایلامیان بوده و زیگورات اور و چغازنبیل نمونه بسیار عالی آن است.

معماری سومری ها به آکادی ها و از آنجا به بابل به عیلام و پارس و با تفاوت به مصر رفت

پیش فرض پاسخ : معماری بین النهرین
معماری دوره آکاد :
دو هزار سال قبل از میلاد، اولین حکومت مرکزی در آکاد بوجود آمد که به خاطر مقام خدا گونه ای که برای پادشاهان در نظر داشتند ، کاخ هارا بوجود آوردند وخانه های مسکونی پیشرفت کرد . قدیمی ترین نقشه ساختمانی جهان که روی لوح گلی کنده شده است در بین النهرین در زمان آکد بوده است. در زمان آکد معماران نقشه خانه مسکونی را طبق نظر کارفرما تهیه می کرد که شاهد مدّعا لوح گلی بود .
     
پیش فرض پاسخ : معماری بین النهرین
معماری بابل کهن :(جنوب بین النهرین)
معابد آن ها ، معبد آشور که به خدای بزرگ ملی آشوری ها تعلق دارد ومعبد ایشچالی که این معبد به یک نوع الهه مادر بنام ایشتارکیکی توم هدیه شده است . وکاخ آن بنام ماری نام دارد .
پادشاه سلسله بابل حمورابی بوده است که در منطقه ای بنام لاگاش که پایتخت بابل بوده است ، حمورابی اولین کسی بود که موفق به اجرای قانون شد . تمدن آنها با سومری ها اختلاف زیادی نداشت زبان فرق داشت ولی نوشتن خط یکی بود در مذهب بزرگترین خدای بابل مردوک نام داشت ومعماری بابل کهن به دو دسته معابد و کاخ ها تقسیم میشود .
معبد آشور :که برروی بلندترین نقطه شهر قرار دارد و دارای یک حیات مرکزی و سه حیاط کوچکتر که اتاق های آن را در برگرفته است .
معبد ایشچالی :این معبد به الهه مادر بنام ایشتارکی توم هدیه شده است این معبد بر روی مصطبه ای قرار گرفته است اما محراب های اصلی در روی سکوی بلندتری استوار شده است معبد دارای و رودی های متعدّد دگر یک حیات بزرگ و سه حیات کوچک دارد.
      پاسخ با نقل قول
کاربر روبرو از پست مفید سپاس کرده است .    

   
پیش فرض پاسخ : معماری بین النهرین
معماری آشور :( شمال بین النهرین)
ارگ نا تمام سارگون در منطقه خرساباد – کاخ جنوب نینوا
آشوریها قوم سنگدل و بی رحمی بودند. نخستین زمامدار آشور خرامگزار امرای اور و بابل محسوب می شدند . اما بعدها به اطاعت کاسی ها در آمدند و شهر آشور مرکز حکومتشان گردد . فراوانی سنگ در آشور موجب گردید که بناهای محکم تری از ساختمان های بابل ایجاد شود . گذشته از سنگ از آجر هم استفاده می کردند و معابد چند طبقه ی ساختند و همچنین بهترین روش اجرای سقف زنی با خشت خام را داشتند . معماری آشور و بابل به خاطر شرایط اقلیمی با هم فرق داشتند .
در واقع هنر معماری آشور تلفیقی از هنر سومر و هنر بابل بوده است که در معماری از سنگ و آجر بیشتر از خشت استفاده می کردند . در این زمان قومی به نام حتیم ها وجود داشتندکه مرکز حکومتشان ترکیه بود حتیم ها توانستند آشوریها را سرنگون کنند که اولین ترکیب بین معماری و مجسمه سازی را بوجود آوردند و معماری شان از سنگ غول پیکر بود.
ارگ ناتمام سارگون :
این کاخ مساحتی نزدیک به 400 هزار متر مربع و بیش از 200 حیاط و اتاق داشته و بر روی تپه ای قرار داشت به ارتفاع 15 متر که مجموعه ای از اتاق ها و تالارهای چهارگوش را در بر می گیرد و شکل اتاق ها دراز و باریک که با طاق گهواره ای خشتی پوشانده شده است و بهترین روش طاق زنی گهواره ای بود چون آجر و سنگ نداشتند و روی تپه بود به خاطر سیلاب ها و علاوه بر آن دارای حیاط ها و اتاق تاج گذاری، اتاق های دولتی ، حمام ها و ... که کاخ را تشکیل می دادند و همچنین زیگورات خرساباد که هفت طبقه داشت و چهار تای آن تا به امروز حفظ شده است نمای این کاخ از یک دیوار تنومند گنگره دار که در دو طرف دروازه طاق دارش دو برج چهارگوش قرار گرفته و از دروازه اصلی کاخ دوگاو بالدار غول پیکر با سر آدمی پاسداری می کردند و موضوعات که روی درها و دیوارها نفش می زد موضوعاتی بود که حول محور فرمانروا دور می زد .

معماری زیگورات از دوره سومری ها تا زمان آشوری ها متحول شده بود بخصوص از نظر ارتفاع و تعداد طبقات و همچنین نحوه دسترسی از طریق پلکان ها.

باغ های معلق بابل

کلمه معلق که برای این باغها استفاده می‌شود در حقیقت به این معنی نیست که باغها به‌وسیله طناب یا ریسمان به یکدیگر متصل بوده‌اند بلکه…باغ‌های معلق بابل یا باغهای معلق سمیرامیس و دیوارهای بابل (عراق کنونی) یکی از عجایب هفتگانه می‌باشد.

هردو این آثار ظاهراً به دستور بخت‌النصر دوم در حدود سال ۶۰۰ پیش از میلاد ساخته شده‌است. این آثار در نوشته‌های مورخان یونانی مانند استرابو و دیودوروس سیکولوس ذکر شده‌است ولی همچنان در مورد وجود آنها ابهاماتی هست. در حقیقت در هیچ یک از نوشته‌های بابلی در مورد وجود این باغ مطلبی ذکر نشده‌است. در طول قرنها این منطقه با باغهای نینوا درآمیخته ولی در حکاکی‌های موجود در آن نواحی روش‌های انتقال آب رودخانه فرات به ارتفاعی که برای این باغها احتیاج بوده‌است آورده شده‌است. این باغها برای خوشحال کردن همسر بخت‌النصر که بیمار بوده‌است ساخته شده‌اند. آمیتیس دختر ایختو ویگو(اژی دهاک) و نوهٔ هوخشتره(پادشاه ماد) با بخت‌النصر ازدواج کرد تا میان دو قوم صلح پایدار برقرار گردد. سرزمین ماد که آمیتیس از آن می‌امد سرزمینی سرسبز و کوهستانی و پوشیده از گیاهان و درختان مختلف بود ولی سرزمین بابل در منطقه‌ای مسطح و فلاتی خشک قرار گرفته بود. یکی از دلایل بیماری آمیتیس هم دوری او از سرزمین خوش آب و هوای خود بود بنابراین بخت‌النصر تصمیم گرفت باغهای معلق بابل را در ارتفاع برای همسر خود بسازد کلمه معلق که برای این باغها استفاده می‌شود در حقیقت به این معنی نیست که باغها به‌وسیله طناب یا ریسمان به یکدیگر متصل بوده‌اند بلکه احتمالاً ترجمه اشتباه کلمه‌ای یونانی به معنای تراس یا بالکن بوده‌است. استرابو در قرن اول قبل از میلاد می‌نویسد: تراسها در طبقاتی روی یکدیگر واقع شده بودند و هرکدام دارای ستونهای سنگی مکعب شکل توخالی بوده‌اند که توسط گیاهان پوشیده شده بود. تحقیقات بیشتر در منطقه بابل منجر به یافتن پایه‌های این ستون‌ها شده‌است.

منطقه ای که امروزه با منابع فراوان نفت و گازش تحت عنوان خاورمیانه می شناسیم و در عین حال قدیمی ترین تمدنهای مشرق زمین،ایران و بین النهرین نیز در آن قرار دارند ، کهن ترین نمونه ها از کاربردهای نفت و گاز در روزگار باستان را به نمایش می گذارند و با وجود این شواهد و مستندات دیگر نمی توان تاریخ نفت در این منطقه را محدود به دوران معاصر و یکصد ساله اخیر نمود…

هر چند ظاهرا آشنایی جهانیان با نفت و گاز و مشتقات نفتی با آغاز قرون جدید و حفاری های صنعتی یکصد ساله اخیر  صورت پذیرفته اما شواهد فراوان باستانی در اختیار داریم که خصوصا در منطقه ایران و بین النهرین (عراق کنونی )مردمان با نفت و گاز و مشتقات نفتی آشنایی داشته اند و معماری باغ های معلق بابل که بعنوان یکی از عجایب هفتگانه دنیای قدیم محسوب می شده اند ، یکی از جلوه های این آشنایی و کاربرد های مشتقات نفتی در معماری روزگار باستان محسوب می شوند.

بین النهرین و بابل
بین النهرین  و بابل بعنوان یکی از مهمترین شهرهای آن در روزگار باستان ، در میان دو رود دجله و فرات در سرزمین عراق فعلی واقع بود .این منطقه در ابعاد مختلف تمدنی ، فرهنگی و سیاسی و ساختار معماری و ساختمان سازی اش  ویژگی های منحصر بفردخود را داشت .از این میان باید به بابل اشاره کنیم که  در عهد عتیق  نیز  از آن با همین نام یاد شده است .این شهر  به استناد کشفیات باستان شناسی ،  نخستین شهر جهانی تاریخ بشریت محسوب می شود و قبل از هر چیز به خاطر ویژگی های خاص معماری خود مورد توجه است هرودت که یک قرن و نیم پس از روزگار رونق بابل از آن دیدن کرده در توصیف آن می نویسد :
… بر جلگه پهناوری قرار دارد و بر گرد آن بارویی به طول تقریبی نود کیلومتر کشیده شده .نهر فرات که نخلستانهایی دو کرانه آن را پوشانیده بود از میان شهر می گذشت .مسافری که به این شهر نزدیک می شد چنان می دید که بر بالای کوهی از ساختمان برج بزرگ مدرج –زیگورات – هفت طبقه ای قرار دارد که نوک آن دویست متر از سطح   زمین بلندتر است .در بابل سه اثر معماری بیش از همه  برجسته بوده اند : برج بابل/حصار بابل و مهمتر ازاین دو ،  باغهای معلق بابل

دلایل ساخت  باغ های معلق بابل
منابع به ما می گویند  زمانی که باغهای معلق به وجود آمد ، بابلی ها تاریخی به قدمت تقریبا”سه هزار سال را پشت سر گذاشته بودند .  بابل ، نخست مسکن سومریها بود(قومی که حدود سه هزار  سال پیش از میلاد در بین النهرین می زیستند)، سپس توسط مهاجران اکدی، که حدود دو هزار و ششصد  سال قبل از میلاد به بابل آمدند ، اشغال و تسخیر شد و پانصد  سال پس از آن توسط اقوامی که از شمال بین النهرین به آنجا آمدند ،تحت سلطه قرار گرفت و مأوا و مسکن آنها شد.پس از یک دورانِ کوتاه شکوفایی تحت سلطنت شاه حمورابی (۱۷۲۸ تا ۱۶۸۶ پیش از میلاد)، هیتی  ها و سپس  کاسی ها بر بابل تسلط یافتند و سر انجام به تصرف آشوریها در آمد.در سال ۶۲۶ پیش از میلاد ، نبوپولاسار ، یکی از شاهزادگان اقوام کلدانی که در جنوب بابل زندگی میکردند ، بابل را از زیر حکم آشوریان بیرون آورد و در آن سلسله مستقلی را تاسیس کرد

بوپولاسار در رونق بابل بسیار کوشید .او با اتحاد با هوخشتر پادشاه ماد توانست نینوا را محاصره و فتح نماید و پس از آن نیز این اتحاد قطع نشد بلکه با ازدواج سیاسی دختر پادشاه ماد با ولیعهد بابل این اتحاد محکم تر گردید. هنگامی که  در سال ۶۰۵ پیش از میلاد نبو پولاسار  در گذشت ، ولیعهد  او « بختنصر  » که داماد پادشاه ماد نیز بود  بر تخت نشست.او  کشور خود را با جنگ های بی شمار ، تبدیل به قدرت جهانی زمانِ خود کرد و همزمان پایتخت کشورش «بابل » را تبدیل به بزرگترین ، جدید ترین و پرشکوهترین شهر جهان در آن روزگار کرد.
بختنصر علاوه بر کشورگشایی بابل را بزرگترین و با شکوه ترین پایتخت جهان قدیم ساخت و معماری شهر را که پدرش پی ریزی کرده بود تکمیل نمود.
باغهای معلق بابل نیز  که بعنوان سومین ویژگی خاص و معرفه ی  بابل از آن یاد کردیم و  یونانیان آنرا دومین اثر از عجایب هفتگانه دنیای قدیم می دانستند ، در دوران حکمرانی همین  پادشاه به وجود آمد.
این بنا احتمالاً هدیه ای از طرف بختنصر به همسر ایرانی اش   امی تیس دختر سابق الذکر پادشاه ماد بود
بنا بر گزارشهای تاریخی موجود ، بخت النصر دستور داد باغهای معلق را بسازند تا غیبتهای طولانی خود را نزد ملکه جبران کند ، و همچنین برای همسرش در جلگه ی یکنواخت فرات ، خاطره ی کوچکی از کوهستانهای پوشیده از جنگل وطنش ایران را فراهم آورد . باغ های معلق بابل تا زمان اسکندر نیز هنوز وجود داشته، اما پس از آن دیگر نشانی از باغ ها نبود. طغیان فرات در روزگار باستان بابل و باغ های آن را برای مدتهای طولانی زیر رسوبات آبرفتی قرار داد و اطلاعات پیرامون بابل و باغ های معلق آن تا قرن ها تنها  محدود به گزارشات یونانیان  و روایات  افسانه ای محلی بود  تا اینکه حفاری های باستانشناسی در عراق آغاز شد.

برچیده از مجله آرگومی