ترسیم فنی و نقشه کشی ـ هندسه ـ مثلث

بخش اول : هندسه مثلث

تعریف مثلث : اگر 3 خط دو به دو یکدیگر را قطع کنند، شکل ایجاد شده را مثلث می نامند.

نکته 1 : مجموع اندازه های زوایای داخلی هر مثلث 180 درجه است. نکته 2 : در هر مثلث اندازه زاویه خارجی با مجموع اندازه های دو زاویه داخلی غیرمجاور آن برابر است . نکته 3 : خطی که موازی یک ضلع مثلث باشد و دو ضلع دیگر آن مثلث را قطع کند، آن دو ضلع را به یک نسبت تقسیم می کند. نکته 4 : در هر مثلث هر ضلع از مجموع دو ضلع دیگر کوچکتر و از تفاضل آنها بزرگتر است.

قضایای تساوی مثلث

1 – اگر سه ضلع از مثلثی با سه ضلع از مثلثی دیگر، برابر باشند، آن دو مثلث با هم برابرند. 2 – اگر دو ضلع و زاویه بین آنها از مثلثی با دو ضلع و زاویه بین آنها از مثلثی دیگر برابر باشند. آن دو مثلث با هم برابرند. 3 – اگر دو زاویه و ضلع بین آنها از مثلثی با دو زاویه و ضلع بین آنها از مثلثی دیگر برابر باشند، آن دو مثلث با هم برابرند. عمود منصف های اضلاع مثلث عمودمنصف هر ضلع مثلث ، خطی است که از وسط آن ضلع می گذرد و بر آن عمود است.

نکته : سه عمود منصف اضلاع مثلث، همرسند

ارتفاع اضلاع مثلث

ارتفاع هر ضلع مثلث پاره خطی است عمود بر آن ضلع، که یک سر آن پای عمود و سر دیگر آن رأس متقابل به آن ضلع است. نکته : سه ارتفاع هر مثلث همرسند.

مساحت مثلث

مساحت هر مثلث برابر با حاصلضرب یک ضلع در نصف ارتفاع وارد بر آن ضلع .

میانه های مثلث

میانه مثلث پاره خطی است که یک سر آن رأس و سر دیگر آن وسط ضلع مقابل به آن رأس باشد.

نکته 1 : سه میانه هر مثلث همرسند. نقطه همرس، هر میانه را به نسبت 1و2 تقسیم می کند. نکته 2 : هر میانه مثلث، مساحت آن مثلث را به دو قسمت معادل تقسیم می کند. نکته 3 : اگر نقطه همرس میانه ها را به رئوس وصل کنیم، مساحت مثلث به سه مثلث معادل تقسیم می شود. s1 = s2 = s3

مثلث قائم الزاویه

اگر دو ضلع مثلث بر هم عمود باشند، مثلث را قائم الزاویه می نامند. نکته 1 : در دو مثلث قائم الزاویه ، اگر وتر و یک زاویه حاده از یکی با وتر و یک زاویه حاده از دیگری برابر باشند، آن دو مثلث با هم برابرند. نکته 2 : اگر دو مثلث قائم الزاویه، اگر یک ضلع زاویه قائمه وزاویه مقابل به آن از یکی با یک ضلع زاویه قائمه و زاویه مقابل به آن از دیگری برابر باشند آن دو مثلث با هم برابرند. نکته 3 : در هر مثلث قائم الزاویه میانه وارد بر وتر، نصف وتر است.

نکته 4 : در مثلث قائم الزاویه اندازه ضلع مقابل به زاویه 30 درجه ( یکی از زاویه های حاده 30 درجه باشد) نصف اندازه وتر آن مثلث است. نکته5 : اگر دو زاویه از مثلثی با دو زاویه از مثلثی دیگر برابر باشند، آن دو مثلث متشابهند.

ترسیم فنی و نقشه کشی ـ ابزار و تجهیزات

ابزار و تجهیزات

به طور کلی برای انجام هر کاری به دو چیز نیاز می باشد : اول ، آشنایی و مهارت در کار. دوم ، آشنایی بکارگیری وسایل مربوط به آن کار یا حرفه . در کار نقشه کشی نیز ضمن آشنا شدن با روش ترسیم، به ابزار و وسایل کار نیاز است.

تخته رسم

صفحه ای است مستطیل شکل، به ابعاد 70×100 سانتی متر از انواع چوبهای صنعتی که کناره سمت چپ آن سر تا سر از یک تکه چوب ساخته شده است. در حال حاضر تخته رسمهایی که برای استفاده دانش آموزان ساخته می شود، در ابعاد تقریبی 70×50 سانتی متر و از چوب های صنعتی مانند نئوپان که هردو سطح آن باروکش چوب پوشیده شده یا ، چوبهای چند لایه که اطراف آن رهواری از چوب سخت چسبانیده شده تا هم ضخامت چوب نئوپان یا چند لایی را بپوشاند و هم حرکت خط کش تی روی آن به آسانی انجام شود. معمولاً، دو پایه سراسری در جهت عرض آن چسبانیده شده است که به تخته رسم شیبی مناسب می دهد تا کار ترسیم بر روی آن، انجام گیرد.

میز نقشه کشی

میزی است با رویه کاملاً صاف، نرم و مسطح با پایه های فلزی (بندرت چوبی) به ابعاد 80×120 سانتی متر و یا 120×180 نکته 1 : ارتفاع میز، متغیر و قابل تنظیم است و رویه آن نیز تحت هر زاویه و شیبی قابل تنظیم می باشد.

چند نکته درباره محاظت و نگهداری از تخته رسم و میز نقشه کشی

1 – هرگز چیزهای سخت و نوک تیز را نباید روی میز و تخته رسم کشید. 2 – از بریدن هر نوع کاغذ، مقوا و نظایر آن تیغ یا کاتر، بر روی نیز نقشه کشی و یا تخته رسم خودداری کنید. 3 – از وارد آمدن هر نوع ضربه ای به لبه های میز و تخته رسم جلوگیری کنید. 4 – برای محافظت بیشتر از آنها، بهتر است رویه آنها را با پلاستیک سفید بپوشانید و هر بار قبل از استفاده رویه آنها را با دستمال تمیز و نمدار پاک کنید.

خط کش تی

وسیله ای است که برای ترسیم خطوط افقی به کار برده می شود. نکته 1 : معمولاً خط کش های تی در دو نمونه ساخته می شوند : یکی خط کش با سر ثابت که فقط برای رسم خطوط افقی قابل استفاده است. دیگر، خط کش با سر متحرک که تحت هر زاویه ای قابل تنظیم است و می توان به وسیله آن خطوط با زاویه دلخواه تنظیم نمود.

نکاتی درباره محافظت از خط کشی تی :

1 – خط کش تی باید دارای جلد مخصوص باشد تا پس از اتمام کار، در آن قرار داده شود. 2 – در صورتی که از تی استفاده نمی شود، باید آن را روی دیوار به نحوی که سر آن به سمت پایین باشد آویزان نمود تا از کج شدن احتمالی آن جلوگیری شود. 3 – ازتی نباید برای برش کاغذ یا مقوا و مثال آن استفاده کرد. چون امکان دارد وسایل برنده مثل کاتر و امثال آن به لبه خط کش تی صدمه برساند.

گونیاها

برای کشیدن خطوط قائم و کلیه خطوطی که دارای زاویه ای مشخص (ضریبی از عدد 15) باشند، از گونیا استفاده می شود. گونیا بر دو نوع است : الف – گونیای ثابت ب – گونیای متغیر نکته 1 : دو نوع گونیای ثابت وجود دارد‌: یکی با زاویه های 45و45 درجه که به گونیای 45 درجه معروف است و دیگری گونیای 60و30 درجه. نکته 2 : گونیای متغیر، یک گونیای 45 و یا 30 است که در یکی از زوایای 45 یا 30 درجه آن لولا نصب شده و می توان زوایای مختلف را با آن ترسیم نمود.

دستگاه ترسیم خطوط یادرافتینگ (Draughting machine)

درافتینگ، وسیله ای است که به جای خط کش تی و گونیا به کار می رود و به وسیله آن می توان کلیه خطوط را تحت هر زاویه ای براحتی و با دقت بالا رسم نمود. این وسیله مکانیکی بر روی هر میز کاری قابل نصب می باشد.

اشل :   خط کشی است مدرج، معمولاً با تیغه مثلث (فرمهای دیگری وجود دارد) دارای 6 لبه که روی هر لبه آن یک مقیاس بسیار دقیق مدرج شده است. جنس اشل، پلاستیک فشرده به رنگ سفید می باشد.   محافظت و نگهداری شل : از اشل به هیچ وجه نباید برای خط کشی و یا برش کاغذ استفاده کرد. بلکه منحصراً مختص اندازه گیری و اندازه گیری است و باید پس از پایان کار در جلد مخصوص خود قرار داده شود.     انواع مدادها :   مداد، وسیله ساده ای است که برای نوشتن و کارهای شبیه به آن بکار می رود. در کارهای طراحی، نقشه کشی و کارهای گرافیک از انواع مدادها بر حسب ضرورت برای کارهای اولیه استفاده می شود. نکته 1 : برای رسم خطوط افقی مداد باید با صفحه کاغذ زاویه 60 درجه بسازد. به طور کلی مدادها به سه گروه تقسیم می شوند : گروه اول مدادهای سخت یا Hard که با حرف H مشخص شده اند. هر چه شماره H بالاتر باشد، سختی مواد بیشتر و کم رنگتر است. گروه دوم مدادهای سیاه یا Blak می باشند که با حرف B مشخص شده اند. هر چه شماره B بیشتر باشد، مغز مداد نرمتر و رنگ آن سیاه تر (پررنگ تر) است. این مدادها بیشتر در کارهای طراحی هنری کاربرد دارند. بجز دو گروه B,H دو نوع مداد نیز برای کارهای عمومی مانند نوشتن و نظایر آن کاربرد دارند، که با حرف HB,F مشخص شده اند. این دو مداد دارای کیفیتی متوسط می باشند چون تا حدودی سختی H و رنگ B را یکجا دارند.     مداد اتود :   قلمی است فلزی یا پلاستیک سخت که می توان در آن انواع مغز مداد با ضخامتهای متفاوت را قرار داد و به جای مداد به کاربرد. کار با مداد اتود بسیار راحت تر و با صرفه و تمیز است. استفاده صحیح از مداد اتود ، آن هست که هنگام نوشتن یا خط کشیدن ، نباید به طور ثابت در دست نگه داشته شود بلکه باید هنگام کار به طور مداوم و آرام در دست چرخانده شود تا نوک آن در یک جهت ساییده و پهن نشود و نوشته و یا خط از کیفیت یکسان برخوردار باشد.       پرگار : برای ترسیم دایره با شعاع های متفاوت، از پرگار استفاده می شود. نکته 1 : بازوهای پرگار باید بلند و مفصل دو بازو دارای پیچ کنترل باشد تا در موقع رسم دایره شعاع آن تغییر نکند.     قلم ها:   برای دستیابی به ترسیمات نهایی، می توان هر کار ترسیمی را به دو مرحله تقسیم کرد : مرحله اول : کلیه ترسیمات به صورت مدادی انجام گیرد. مرحله دوم : ترسیمات مدادی، بر روی کاغذ کالک و یا در صورت لزوم کاغذ سفید با قلم و مرکب صورت می گیرد. قلم های راپید، به صورت تکی یا در سدیهای چهارتایی، هشت تایی و نه تایی وجود دارند. به طور کلی قلمهای راپید در دو نمونه عرضه شده اند: یک نمونه آن برای کارهای کشیدنی (ترسیم) کاربرد دارند. نمونه دیگر آن، علاوه بر کارهای خط کشی (ترسیم) ، برای کارهای نوشتنی (شابلن نویسی) مورد استفاده قرار می گیرند. نکته 1 : هنگام ترسیم قلم راپید را باید به نحوی در دست بگیریم که زاویه قلم با خط افق از 80 درجه کمتر نباشد. در غیر این صورت، خط به صورت مقطع رسم می شود و اگر برای مدت زمان طولانی از قلم راپید به طور نادرست استفاده شود. نوک قلم در یک جهت ساییده شده، کاغذ را پاره می کند.       شابلنها :   شابلن وسیله ای است که به وسیله آن می توان شکل، مدل و یا حرف خاصی را به تعداد مورد نیاز به صورت یکسان و یک اندازه ترسیم نمود. به طور کلی شابلنها را می توان به گروه های زیر تقسیم نمود: گروه اول: شابلن حروف و اعداد گروه دوم : شابلنهای معماری گروه سوم : شابلنهای سطح های هندسی منظم گروه چهارم : شابلنهای تأسیساتی – الکتریکی و استراکچر       پیستوله ها : می توان گفت پیستوله ها نوعی شابلن هستند که برای ترسیم قوسها و منحنیهای مختلف بکار می روند.   نقاله : از این ابزار، برای اندازه گیری زاویه و یا رسم راویه با درجه مشخص استفاده می شود. نقاله ، نیمدایره ای است از جنس پلاستیک شفاف و بی رنگ به نام «پلاکسی گلاس» که بسیار دقیق به 180 مدرج شده است و در دو جهت، از صفر تا 180 ( در جهت عقربه ساعت و در جهت خلاف آن) شماره گذاری گردیده که هر قسمت آن، یک درجه را نشان می دهد. نمونه های دایره کامل آن که به 360 تقسیم شده نیز وجود دارد.     کاغذهای نقشه کشی : یکی از لوازم اصلی کار نقشه کشی و کارهای ترسیمی و طراحی، کاغذ می باشد. نوع کاغذ در کارهای ترسیمی از اهمیت بسیاری برخوردار است. به طور کلی برای کارهای نقشه کشی و کارهای ترسیمی سه نوع کاغذ مورد استفاده قرار می گیرد. که عبارتند از : الف – کاغذ پوستی ب – کاغذهای کالک ج – کاغذهای سفید     الف – کاغذ پوستی : کاغذی است سفید و نسبتاً نازک که برای کارهای تمرینی و طرحهای اولیه از آن استفاده می شود. کاغذ پوستی خوب، باید دارای خصوصیات زیر باشد: 1 – رنگ آن سفید باشد. 2 – نسبتاً نازک باشد به طوری که تصویر و خطوط، به خوبی از پشت آن (زیر آن) دیده می شود. 3 – سطح کاغذ به اندازه کافی زبر باشد که مداد به خوبی روی آن اثر بگذارد و در موقع پاک کردن اثر خط مداد روی آن باقی نماند.     ب – کاغذهای کالک : نوعی کاغذ نرم ضد چربی است که به اندازه کافی نور از آن عبور می کند و برای کپی برداری و طرح برداشتن مناسب است و نسبت به میزان انتقال نور، برای نسخه برداری با دستگاه چاپ و تکثیر اوزالید مورد استفاده قرار می گیرد. نکته : از خصوصیات این کاغذ این است که اشتباهات ترسیمی مرکبی، با کشیدن تیغ، براحتی از روی آن تراشیده می شود.     ج – کاغذ سفید : کاغذهای سفید بدون خط که همه افراد کم و بیش با آن آشنا هستند و در اغلب کارها مورد استفاده قرار می گیرد. انواع این کاغذها از روی وزن آنها مشخص می گردند و به کاغذهای 60.80.100.120 گرمی معروف می باشند. (این مقدار وزن مربوط به یک متر مربع کاغذ می باشد) به طور کلی، هر چه وزن کاغذ بیشتر باشد آن کاغذ ضخیم تر و مقاومتر و سطح آن کاغذ برای کارهای ترسیمی مناسب تر است.     اندازه کاغذ :   کاغذهای استاندارد دارای ابعاد مشخص و ثابتی هستند. بزرگترین اندازه کاغذهای نقشه کشی کاغذ A0 می باشد. ابعاد این کاغذ همان گونه که در جدول مشاهده می شود 84100×1189 می باشد. مساحت کاغذ A0 بریده نشده برابر یک متر مربع می باشد. اگر کاغذ A0 را ازجهت طول، تا کنیم به دو کاغذ A1 تبدیل می شود. همین طول کاغذA1 به دو برگ کاغذ A2 و به طور کلی هر کاغذ استاندارد شده بزرگتر که از طول تا شود، به دو برگ کاغذ استاندارد شده کوچکتر تبدیل می شود. نکته : برای نگهداری کاغذها و نقشه های هر پروژه گاهی اوقات از پوشه های بزرگی به نام پرتفولیو استفاده می شود.       نحوه چسبانیدن کاغذ، رسم و ترسیم کادر جدول نقشه : ابتدا کاغذ را روی میز یا تخته رسم به ترتیبی که در اشکال ملاحظه می شود، می چسبانیم. جهت زدن نوار چسب در امتداد قطرهای کاغذ و از داخل به طرف خارج می باشد. به این ترتیب، کاغذ کاملاً صاف بر سطح میز یا تخته رسم چسبیده می شود. در شکل ها ، به ترتیب ، مراحل مختلف اندازه گیری، مشخص نمودن اندازه حقیقی کاغذ و رسم کادر دور کاغذ و کشیدن جدول نقشه، نشان داده شده است.     برای رسم خطوط افقی و عمودی به نکات زیر توجه نمایید:   1 – همانگونه که در تصویریهای نشان داده شده است. برای رسم خطوط افقی مداد را طوری در دست نگه دارید که با سطح کاغذ زاویه 60 بسازد. 2 – هنگام رسم خط به طور کلی اعم از خطوط قائم، افقی و یا هر خط دیگر، مداد را آرام در دست بچرخانید تا خطوط رسم شده شما به صورت یکنواخت ترسیم شوند. 3 – برای رسم افقی، مداد باید با صفحه کاغذ زاویه 60 درجه بسازد. همانگونه که در شکل های a,b نشان داده شده است.     4 – برای اینکه هنگام رسم خطوط قائم، تسلط کافی داشته باشید بهتر است بدن را تا حدودی در جهت راست بچرخانید. 5 – هنگام خط کشیدن با خط کش تی و گونیا، پس از تنظیم آنها را با دست چپ ثابت نگه دارید و با دست راست، خط مورد نظر را رسم نمایید. 6 – دانش آموزان عزیزی که با دست چپ کار می کنند می توانند خط کش تی را در سمت راست میز یا تخته رسم قرای دهند.     حفظ و نگهداری نقشه ها و کاغذهای نقشه کشی   برای نگهداری پروژه ها ، نقشه ها و کارهای هنری، بهترین راه آن است که آنها را به حالت صاف و مسطح نگه دارید و از لوله کردن آنها خودداری نمایید. استفاده از پوشه های بزرگ مخصوص نگهداری کاغذها، نقشه ها و ترسیمات هر پروژه، به نام «پرتفولیو» (Porfolio) یا کلاسور بسیار سودمند است. این پوشه ها انواع مختلف دارند : نمونه سنتی آن، که در شکل نشان داده شده است، با مقوا و کاغذهای رنگی، چسب و قطعات پارچه های زائد و یا از لباسهای کهنه، ساخته می شود (توسط خود هنرآموزان) که بهتر است کمی بزرگتر از اندازه کاغذهای مورد مصرف ساخته شوند. نمونه دیگری از پوشه ها که در شکل مشاهده می شود، نمونه بهتری است که در بازار نیز یافت می شود که گوشه های آن با نوارهای فلزی محافظت می شود و دارای زیپ و دسته مخصوص می باشد. نکته : هنگام ساخت و یا خرید، بهتر آن است که اندازه پوشه ها بزرگتر از پروژه ها باشد تا در نگهداری کارها و کاغذهای بزرگتر، دچار زحمت نشوید.   علامت های گرافیکی و حروف نویسی: این علامت ها بیننده را در تشخیص و تطبیق موقعیتش با عناصر و اجزای مختلف مورد استفاده در یک ترسیم معماری، یاری می دهد. این علامتها برای وضوح بیشتر و درک آسان ترسیمات معماری، عناصر مهمی از مجموعه کلی یک نقشه بشمار می آیند. نکته 1 : نمونه های لش ها برای نشان دادن جهت و مسیرهای حرکت علامتهای گرافیکی ، اصطلاحاتی هستند که با اتکا به تصاویر آنها، اطلاعات تشریح می شود. برای وضوح ، درک و تشخیص آسان، این علامات و تصاویر باید ساده و تمیز رسم شوند. نکته 2 : کلیه علامتهای گرافیکی و حروف نویسی در یک مجموعه طراحی معماری، باید متناسب با مقیاس ترسیمات ارائه شوند. تأثیر بصری زیاد این علائم، به اندازه وزن (از نظر تیرگی و روشنی علامت) و موقعیت آنها بستگی دارد.   نکات مهم در ترسیم علامتهای گرافیکی و حروف نویسی : 1 – برای حروف نویسی با ارتفاع مساوی لازم است از خطوط کمکی راهنما که با مداد بسیار کمرنگ رسم می شوند، استفاده نمود. 2 – در یک نقشه حروف و علائم باید از نقطه دیده بیننده، قابل خواندن باشد. 3 – حروف نویسی و علائم گرافیکی باید با مقیاس و اندازه نقشه ها متناسب باشند. 4 – در تمرین حروف نویسی، حروف را دشت و خوانا بنویسید و از حروف ریز پرهیز کنید و همواره اندازه حروف را برای تمرین، بیشتر از شش میلیمتر در نظر بگیرید. 5 – پس از اینکه تا حدودی در نوشتن تسلط پیدا کردید تدریجاً می توانید ضخامت حروف را کمتر کنید. 6 – در موقع نوشتن حروف بزرگ به صورت چاپی، هر حرف را جداگانه، یا تأمل، در یک وهله و به یک نوبت شکل دهید و به عنوان یک قاعده کلی، حروف کلمات را به هم پیوسته و جمع وجود بنویسید. 7 – بین کلمات، فقط به اندازه عرض یک حرف فاصله بگذارید و برای اجتناب از درهم شدن 8 – همانگونه که در شکل نشان داده شده است، رعایت سطوح مساوی برای حروف ضروریست. نکته 1 : برای نوشتن عمودی، می توان از خط کش تی و گونیای کوچک استفاده نمود، زیرا خط کش تی و گونیا وسیله بسیار مناسبی برای نوشتن قسمتهای قائم حروف می باشند.     حروف استاندارد:   درشکل ، دو نمونه حروف استاندارد قائم (DIN17) و نمونه فایل یا ایتالیک (Italic) (DIN16) آلمان نشان داده شده است. نمونه های زیر عموماً برای کارهای فنی و نقشه های سازه کاربرد دارند.     علائمی که در نقشه کشی ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند، عبارتند از : 1 – علائم مصالح ساختمانی 2 – علائم عناصر ساختمان 3 – علائم لوازم 4 – علائم گرافیکی نکته 1 : علائمی که در نقشه کشی ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند، به گونه ای نشان داده می شوند که خلاصه ای از شکل ظاهری جسم در هنگامی که از بالا به آن نگریسته می شود و یا نمای رویروی آن جسم است، باشند. هنگامی که در برش نشان داده می شود.     علائمی که در پلان بکار می روند، به دو صورت زیر نشان داده می شوند: الف – به صورت نمای از بالا ب – به صورت برش افقی از عنصر     رسم جدول نقشه پس از ترسیم کادر کاغذ، جدول نقشه را مطابق شکل در پایین و سمت راست نقشه رسم می کنیم. نکته 1 : شرکتها و مهندسین مشاور ممکن است مطابق با نیاز کار خود جدول نقشه های خود را به گونه ای مختلف طراحی و ترسیم نمایند.     مقیاس در ترسیم نقشه های معماری از آنجا که نمی توان همیشه نقشه های معماری و سازه ساختمانی را به اندازه طبیعی و واقعی برروی کاغذ ترسیم نمود، ناگزیر به کوچک کردن آنها به نسبت معین خواهیم بود. اگر نقشه های یک ساختمان به اندازه های واقعی آن ترسیم شوند. مقیاس 1/1 (یک بر یک) انجام شده که در حقیقت این امر مقدور نیست لذا برای سادگی ترسیم لازم است که اندازه های واقعی را به یک نسبت کوچک نمود. برای کوچک کردن نقشه های معماری، از مقیاس های 50/1 و 100/1 و200/1 و نظایر آن و برای رسم جئیات ساختمان از مقیاسهای 1/1 و 10 /1 و 20/1 استفاده می شود.   نکته 1 : هر چه مقیاس نقشه بزرگتر انتخاب گردد، به همان نسبت جزئیات اجرایی بیشتری در نقشه ها ترسیم می شود.     اندازه گذاری نقشه های ساختمانی نوشتن اندازه های دقیق بر روی طرحها و نقشه های اجرایی، دارای اهمیت بسیار است. زیرا برخی از اشتباهات اجرایی کارهای ساختمانی، نتیجه نقایص اندازه گذاری نقشه ها می باشد. بدین ترتیب ابعاد اصلی ، مانند طول و عرض کلی ساختمان ، اندازه اتاقها و ضخامت دیوارها، اندازه درها و پنجره ها نشان داده می شود و برای نشان دادن ابعاد و اندازه های بسیار کوچک نظیر سرویسهای بهداشتی، جزئیات درها و پنجره ها از مقیاسهای 20/1 و 10/1 و گاهی 1/1 استفاده می شود تا بتوان اندازه های کوچک را دقیقتر نشان داد.     نکات مهم اندازه گذاری در نقشه های معماری :   1 – خطوط اندازه گذاری باید مستقیم و بدون شکستگی باشد. 2 – اعداد اندازه گذاری خوانا نوشته شوند. 3 – اندازه ها، بالای خط اندازه و در وسط آن نوشته شود. 4 – در کلیه نقشه ها از سیستم متریک استفاده شود. 5 – روش اندازه گیری بدین ترتیب است که در جهت طول و عرض نقشه، ابتدا اندازه های کوچکتر مانند ضخامت دیوارها، اندازه پنجره ها و دیوارهای بین آنها، در یک ردیف سرتاسر نوشته شود. سپس اندازه های طول و عرض اتاقها و فضاهای دیگر و در مرحله سوم اندازه های کل طول نقشه نوشته شود. 6 – در پلان کدگذاری شده، باید تمام اندازه های طولی و عرضی پلان نوشته شده باشد. 7 – تمام ابعاد و اندازه های ارتفاعها باید در برشها نشان داده شوند. 8 - روش نوشتن اعداد اندازه گذاری ارتفاع روی خط یا بالای خط اندازه و درست در وسط خط اندازه و از پایین به بالا می باشد. 9 – در نقشه های معماری نظیر پلان به جهت اینکه کلیه اجزا و عناصر باید دقیقاً اندازه گذاری شوند، عموماً ناچار می شویم تعدادی از خطوط اندازه گذاری را در داخل نقشه های معماری رسم کنیم. 10 – مشخصات پلکان ( تعداد پله ها، ارتفاع و عرض کف پله) در پلان روی پلان و در برشها کنار پلان نوشته می شود. 11 – چنانچه بین دو خط اندازه جای کافی برای نوشتن عدد مورد نظر، وجود نداشته باشد عدد اندازه کنار خط اندازه و در بالا » نوشته می شود.   نکته 1 : اندازه گذاری با خط اندازه ای که دو سر آن با فلش مشخص شده معمولاً مربوط به ترسیمات صنعتی است و در ترسیمات معماری معمول نمی باشد.     یک پلان اندازه گذاری شده :